Mijn eerste column voor de avondeditie van De Standaard. In de sfeer van novemberdagen. Over rouwrituelen, Ontroerend Goed, hoop en wanhoop, oorlog en wapenstilstand. Klik op de foto en lees.

RECHT IN DE OGEN

Hoe dieper de wanhoop, hoe groter het verlangen naar hoop. Volgens collega-schrijfster Anne Provoost wijzen woorden voor de wanhoop je de weg naar hoop (DSL, 22/10/2022). In haar Klimaatboek stelt Greta Thunberg dat je hoop moet verdienen, moet creëren. ‘Stel je voor wat we kunnen bereiken als we het echt proberen.’ Zoals John Lennon zong, Imagine.

Ik ga naar Funeral, het theatraal rouwritueel van Ontroerend Goed. Een uitermate geschikte voorstelling, nu de chrysanten op graven weer uitbundig bloeien. Bij het betreden van het speelvlak staan acteurs, als familieleden bij een echte uitvaart, je in de rij op te wachten. Na de begroeting word je verondersteld je bij hen aan te sluiten en alle toeschouwers die na jou volgen de hand te drukken. Zeventig handen, stevige en slappe, klamme en droge.

Wat me daarbij midscheeps treft: niemand die wegkijkt, iedereen kijkt me recht in de ogen. Mij is altijd voorgehouden dat het moeilijk zo niet onmogelijk is iemand, die je net een hand hebt gegeven en in de ogen hebt gekeken, een ogenblik later een vuistslag te verkopen. Of erger.

In gedachten loop ik vooruit op dat andere ritueel dat eraan komt, de kransneerlegging voor de gesneuvelden op Wapenstilstandsdag. Ik herinner me een eerder ‘Ontroerend Goed’, het haast absurdistisch kerstbestand tijdens WO I. Toen vijandige soldaten verbroederden, samen liederen zongen, schnaps dronken en pijp rookten. Elkaar – hoe kan het anders? – in de ogen kijkend.

Ik denk aan de oorlog die vandaag tweeduizend kilometer hier vandaan wordt uitgevochten. Aan de dagelijks verse doden, hun graf een inderhaast gedolven put, erbovenop een ruiker van kogels en raketten.

Aan de monumenten voor gesneuvelden die daar straks zullen worden opgetrokken, denk ik.

En ik beeld me in dat het ginds opnieuw zou gebeuren. Dat soldaten elkaar de hand zouden drukken en recht in de ogen kijken – geen Russisch-Oekraïense maar mensenogen. Dat ze de orders van hun legerleiding om de gevechten te hernemen, zouden negeren. Omdat ze niet zouden hebben weggekeken en het een ogenblik later niet meer zouden kunnen. Wat ze tot dusver deden.

Niet nog meer doden. Niet nog meer wapenvervuiling in de lucht, de bodem, het water. Niet nog meer miljarden, verspild aan andere wedlopen dan die voor solidariteit en een schoner klimaat. Geen onnodige rouwrituelen meer.

Geen wapenstilstand, nee. Gewoon een verlegging van het front naar waar het er werkelijk toe doet. De strijd, niet tussen tijdgenoten in gevechtskledij, maar voor alle huidige en toekomstige generaties. Niet voor enkele vierkante kilometers of aanspraken uit het verleden, maar voor de hele planeet, vandaag.

Die blik, dat volgende ogenblik. Daar denk ik aan, Greta Thunberg en John Lennon achterna. Het echt proberen, Imagine.  In de hoop dat.